तुमच्या मेंदूचा प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स अत्यंत शक्तिशाली आहे.

तुमच्या कपाळाच्या अगदी मागे स्थित, ते तुम्हाला तर्कशुद्ध (निर्णय घेण्यास, लक्ष देण्यास (एकाग्रता), भावनांचे नियमन करण्यास आणि सर्वात महत्त्वाचे - जाणीवपूर्वक विचार करा (स्वत: जागरूकता) . हे तुम्हाला तुमची ‘स्व’ची जाणीवही देते! थोडक्यात, हे तुमच्या मेंदूचे “ कंट्रोल पॅनेल ” आहे!

तर ध्यानाचा प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सवर कसा परिणाम होतो? अभ्यास दर्शविते की नियमित ध्यान केल्याने तुमचा प्रीफ्रंटल जाड होतो. कॉर्टेक्स, त्याला वयानुसार कमी होण्यापासून प्रतिबंधित करते आणि अमिगडाला सारख्या मेंदूच्या इतर भागांशी त्याचे कनेक्शन सुधारते ज्यामुळे तुम्हाला भावनांचे अधिक चांगले नियमन करण्यात मदत होते.

या आश्चर्यकारक बदलांचा अधिक तपशीलवार विचार करूया, परंतु त्यापूर्वी, येथे आहेत प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स इतके महत्त्वाचे का आहे याची दोन कारणे.

1. प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स आपल्याला मानव बनवते!

प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सचा सापेक्ष आकार देखील आपल्याला प्राण्यांपासून वेगळे करतो.

अभ्यासात असे आढळून आले आहे की मानवांमध्ये, प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स संपूर्ण मेंदूच्या जवळपास 40% आहे. वानर आणि चिंपांझीसाठी, ते सुमारे 15% ते 17% आहे. कुत्र्यांसाठी ते 7% आणि मांजरींसाठी 3.5% आहे.

या मूल्यांनुसार, प्राणी स्वयं-मोडमध्ये का राहतात आणि तर्कसंगत किंवा जाणीवपूर्वक विचार करण्याची क्षमता कमी किंवा कमी नसतात याचे कारण तुलनेने लहान प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स आहे असा निष्कर्ष काढणे चुकीचे ठरणार नाही.

तसेच, आणखी एक मनोरंजक वस्तुस्थिती अशी आहे कीप्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सचा सापेक्ष आकार आपल्याला आपल्या आदिम पूर्वजांपासून वेगळे करतो. शास्त्रज्ञांना असे आढळून आले आहे की उत्क्रांतीच्या काळात, प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स हे इतर कोणत्याही प्रजातींच्या तुलनेत मानवांमध्ये सर्वात ठळकपणे वाढते.

कदाचित हिंदू लोक या भागाला लाल ठिपक्याने (कपाळावर) सुशोभित करतात याचे हे एक कारण आहे, ज्याला बिंदी असेही म्हणतात.

हे देखील वाचा: 27 नवशिक्यांसाठी प्रगत ध्यान करणार्‍यांसाठी अद्वितीय ध्यान भेट.

2. प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स हे तुमच्या मेंदूचे नियंत्रण पॅनेल आहे

आधी सांगितल्याप्रमाणे, प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स अक्षरशः तुमच्या मेंदूचे 'कंट्रोल पॅनेल' आहे.

परंतु विचित्रपणे, आपल्यापैकी बरेचजण या नियंत्रण पॅनेलच्या नियंत्रणात नाहीत! तुम्ही या नियंत्रण पॅनेलवर नियंत्रण ठेवता तेव्हा तुम्ही बरेच काही साध्य करू शकता.

हे एक साधर्म्य आहे: जर तुमचा मेंदू/शरीर घोडा असेल, तर प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स हा पट्टा आहे, जो धरून तुम्ही तुमच्या मेंदूवर (आणि शरीरावर) नियंत्रण मिळवण्यास सुरुवात करता.

आश्चर्यकारक, नाही का?

मग तुम्ही प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सचे नियंत्रण कसे कराल? बरं, हे रहस्य ध्यान आणि माइंडफुलनेस सारख्या इतर चिंतनशील पद्धतींमध्ये आहे. चला का ते पाहू या.

ध्यान आणि प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स

येथे ४ मार्ग आहेत ज्या ध्यानाचा तुमच्या प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सवर सकारात्मक प्रभाव पडतो.

१. ध्यान केल्याने तुमचे प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स सक्रिय आणि घट्ट होते

हार्वर्डचे न्यूरोसायंटिस्ट डॉ. सारा लाझर आणि सहकाऱ्यांनी अभ्यास केलाध्यान करणार्‍यांचे मेंदू शोधून काढले आणि लक्षात आले की ध्यान न करणार्‍या लोकांच्या तुलनेत त्यांचे प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स तुलनेने जाड होते.

तिला प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सची जाडी आणि ध्यानाच्या सरावाचे प्रमाण यांच्यातही थेट संबंध आढळला. दुसऱ्या शब्दांत, अधिक अनुभवी मध्यस्थ, तिचे/त्याचे प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स जितके जाड होते.

असे देखील आढळून आले आहे की ध्यान केल्याने विशेषत: प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सच्या भागात ग्रे मॅटरची घनता वाढते जे नियोजन, निर्णय घेण्यास जबाबदार असतात. , समस्या सोडवणे आणि भावनिक नियमन.

म्हणून एक गोष्ट स्पष्ट आहे; ध्यान तुमच्या प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सला सक्रिय करते आणि दीर्घकाळापर्यंत, ते जाड करते, मेंदूची शक्ती वाढवते, तुम्हाला अधिक जागरूक बनवते आणि तुमच्या मेंदूवर नियंत्रण ठेवते!

2. ध्यान केल्याने प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स आणि अॅमिग्डाला यांच्यातील संबंध मजबूत होतो

असे अभ्यास करण्यात आले आहे की प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स अॅमिगडाला (तुमचे तणाव केंद्र) शी जोडलेले आहे. अमिग्डाला हे मेंदूचे एक क्षेत्र आहे जे भावनांवर नियंत्रण ठेवते. या कनेक्शनमुळे, प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्समध्ये भावनिक प्रतिसाद नियंत्रित करण्याची क्षमता असते.

प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सशिवाय, आमचे आमच्या भावनांवर कोणतेही नियंत्रण राहणार नाही आणि जेव्हा जेव्हा एखादी भावना येते तेव्हा आवेगपूर्णपणे कार्य करू - प्राणी कसे वागतात त्याचप्रमाणे.

अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की ध्यानामुळे प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स आणि अमिग्डाला आणित्यामुळे तुम्हाला तुमच्या भावनांवर चांगले नियंत्रण मिळेल. अभ्यास हे देखील सूचित करतात की अमिगडालाचा वास्तविक आकार लहान झाला आहे आणि अनुभवी ध्यानकर्त्यांमध्ये मेंदूच्या इतर प्राथमिक भागांशी त्याचे कनेक्शन कमी झाले आहे.

हे केवळ तुम्हाला भावनिक बाउट्समधून जलद बरे होण्याची क्षमता देते. आवेगपूर्ण आणि भावनांना प्रतिक्रिया देण्याच्या विरोधात अधिक प्रतिसादशील व्हा.

यामुळे संयम, शांतता आणि लवचिकता यासारखे सकारात्मक गुण वाढतात.

3. ध्यान केल्याने प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स आकुंचन होण्यापासून रोखते

आपल्या वयानुसार प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स आकुंचन पावू लागते हे एक प्रस्थापित सत्य आहे. म्हणूनच आपण जसे मोठे होत जातो तसतसे गोष्टी शोधणे आणि लक्षात ठेवणे कठीण होते.

परंतु हार्वर्ड न्यूरोसायंटिस्ट डॉ. सारा लाझार यांनी केलेल्या संशोधनात असेही आढळून आले आहे की 50 वर्षांच्या अनुभवी मध्यस्थांच्या मेंदूमध्ये प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्समध्ये 25 वर्षांच्या मुलांप्रमाणेच राखाडी पदार्थ होते!

4. ध्यान केल्याने तुमच्या डाव्या प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्समधील क्रियाकलाप वाढतो जो आनंदाशी संबंधित आहे

डॉ. रिचर्ड डेव्हिडसन, जे विस्कॉन्सिन-मॅडिसन विद्यापीठातील मानसशास्त्र आणि मानसोपचारशास्त्राचे प्राध्यापक आहेत, त्यांना आढळले की जेव्हा एखादी व्यक्ती आनंदी असते तेव्हा त्यांचे डावे प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स तुलनेने अधिक सक्रिय असते आणि जेव्हा दुःखी (किंवा उदास) तेव्हा त्यांचे उजवे प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स सक्रिय असते.

त्याला असेही आढळले की ध्यानामुळे डाव्या प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्समध्ये क्रियाकलाप वाढतो(त्यामुळे उजव्या प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्समध्ये क्रियाकलाप कमी होतो). त्यामुळे मूलत:, विज्ञानानुसार ध्यानामुळे तुम्हाला आनंद मिळतो.

या संशोधनाची अधिक माहिती त्यांच्या The Emotional Life of Your Brain (2012) या पुस्तकात मिळू शकते.

इतर विविध अभ्यास आहेत. ज्यांनी हे खरे असल्याचे सिद्ध केले आहे. उदाहरणार्थ, रिचर्ड मॅथ्यू या बौद्ध भिक्षूवर केलेल्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की रिचर्डचा डावा प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स त्याच्या उजव्या प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सच्या तुलनेत प्रामुख्याने अधिक सक्रिय होता. त्यानंतर, रिचर्डला जगातील सर्वात आनंदी व्यक्ती म्हणून घोषित करण्यात आले.

म्हणून ध्यान केल्याने तुमचा मेंदू आणि तुमचा प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स कसा बदलतो हे फक्त काही ज्ञात मार्ग आहेत आणि हे फक्त हिमनगाचे टोक असण्याची चांगली शक्यता आहे.

जर तुम्ही ध्यानासाठी नवीन असाल, तर नवशिक्यांसाठी मेडिटेशन हॅकवर हा लेख पहा